Wat is salicylzuur?

Salicylzuur (SA) komt van nature voor in de bast en bladeren van de wilg, maar kan ook kunstmatig worden geproduceerd [1]. Het gebruik van SA gaat terug tot de tijd van de oude Egyptenaren, Hippocrates en Galenus, om pijn te verlichten en koorts te verminderen. Het werd ook plaatselijk gebruikt bij huidaandoeningen, likdoorns en eelt [2].

SA is het uitgangsmateriaal voor acetylsalicylzuur (aspirine) en wordt veel gebruikt in huidverzorgingsproducten vanwege zijn keratolytische, fungicide, bacterieremmende en fotobeschermende eigenschappen [2][3]. Hoewel het ooit werd geclassificeerd als een bèta-hydroxyzuur, klopt dat chemisch gezien niet, omdat beide functionele groepen direct op de aromatische ring zitten [2][5].

Je vindt SA bijvoorbeeld in acneproducten en pleisters, of in anti-roosshampoos waar het helpt om de verbinding tussen huidcellen los te maken, zodat dode huidcellen makkelijker worden verwijderd [6]. Dankzij zijn comedolytische werking bevordert het ook de opname van andere ingrediënten zoals vitamine A [4]. Daarnaast werkt het mild antiseptisch, doordat het de groei van bacteriën remt, en helpt het bij wratten door cellen uit te drogen en het immuunsysteem te activeren [5][7].

Veiligheid volgens de SCCS

Volgens het Scientific Committee on Consumer Safety (SCCS) is SA:

• Veilig als conserveermiddel in cosmetica tot 0,5%, mits het niet in sprays wordt gebruikt (wegens risico op oogschade) [7].
• Voor andere toepassingen zijn de limieten:
• 3,0% in uitspoelbare haarproducten
• 0,5% in bodylotion, oogschaduw, mascara, eyeliner, lippenstift en niet-spray deodorants
• 2,0% in overige producten [7].

Wat is het probleem en wat zeggen experts?

In 2018 concludeerde het DTU National Food Institute dat SA voldeed aan de criteria voor een hormoonverstorende stof. Ze vonden gematigd bewijs voor verlaagde testosteronspiegels en verminderde spermaproductie [8].

Een nadere blik op het DTU-rapport laat zien dat de meeste studies zich richten op derivaten van SA, zoals acetylsalicylzuur (aspirine) en natriumsalicylaat – slechts enkele gingen over SA zelf. Daardoor vereisen de conclusies uit dat rapport voorzichtigheid. SA is bijvoorbeeld een belangrijk afbraakproduct van aspirine, maar andere afbraakproducten kunnen ook van invloed zijn geweest.

Visie van AllergyCertified

Naar aanleiding van het DTU-rapport vroeg de Europese Commissie de SCCS om een nieuwe veiligheidsbeoordeling. Deze verscheen in 2023 [7]. Daarin concludeerde de SCCS dat observaties met betrekking tot aspirine niet toepasbaar zijn op SA. Op basis van alle beschikbare gegevens zijn er volgens hen geen schadelijke effecten op het hormoonsysteem. De context is belangrijk: aspirine wordt oraal ingenomen, terwijl SA in cosmetica topisch wordt gebruikt en vooral op de huid werkt. Volgens CIR (Cosmetic Ingredient Review) is de geschatte blootstelling via cosmetica ongeveer 20% van die van een baby-aspirine [4]. De Amerikaanse milieudienst EPA vond in haar hormoonverstoortests (oestrogeen, androgeen, schildklier) geen significante activiteit bij SA. Slechts 1 van de 15 androgeenreceptoren overschreed licht de grenswaarde en werd als ‘inconclusief’ beoordeeld [9].

Op basis van de huidige gegevens concluderen AllergyCertified, SCCS, CIR en EPA dat salicylzuur geen risico vormt voor het hormoonsysteem en veilig is binnen de vastgestelde regelgeving.

Referenties

[1] Svend Norn et al., “From willow bark to acetylsalicylic acid,” Dan Medicinhist Årbog, 2009.

[2] T. Arif, “Salicylic acid as a peeling agent,” Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology, 2015.

[3] Mamaligka & Dodou, “Studies on Loading Salicylic Acid,” Gels, 2024.

[4] Bergfeld et al., CIR Safety Report, 2019.

[5] A. Kornhauser, “Applications of hydroxy acids,” Clin Cosmet Investig Dermatol, 2010.

[6] Ranganathan & Mukhopadhyay, “Dandruff: The most commercially exploited skin disease,” 2010.

[7] SCCS Opinion on Salicylic Acid, European Commission, 2023.

[8] DTU Report, Danish Centre on Endocrine Disrupters, 2018.

[9] US EPA, Endocrine Disruptor Screening Program, 2024.