Hormonen zijn boodschappers in je lichaam en zorgen voor communicatie tussen verschillende organen – een systeem waarbij zender en ontvanger elkaar niet direct hoeven te raken. Het endocriene systeem reguleert groei en ontwikkeling bij kinderen, regelt lichaamsfuncties bij volwassenen en speelt een centrale rol in de voortplanting.

Hormonen geven via de bloedbaan signalen door aan cellen en zorgen voor een fijne balans in het lichaam. Vooral tijdens de ontwikkeling van een foetus zijn ze cruciaal, omdat dan allerlei complexe processen op het juiste moment in gang moeten worden gezet – en weer gestopt – voor een gezonde groei.

Wat zijn EDC’s?

Endocrine Disrupting Chemicals (EDC’s) zijn stoffen die het hormonale systeem kunnen verstoren, zowel bij mensen als bij dieren. Alle processen in het lichaam die door hormonen worden aangestuurd, kunnen hierdoor worden beïnvloed.

De effecten van EDC’s zijn lastig vast te stellen, maar ze kunnen het hormonale systeem op verschillende manieren verstoren:

Hoe verstoren EDC’s het lichaam?

• Productie: Ze kunnen de natuurlijke hormoonproductie stimuleren, onderdrukken of volledig stoppen.

• Transport: Ze kunnen de moleculen verstoren die hormonen naar de juiste plekken in het lichaam vervoeren.

• Receptorblokkade: Ze kunnen de plek bezetten waar een hormoon normaal bindt aan een cel, waardoor het signaal versterkt, verstoord of geblokkeerd raakt.

• Afbraak: Ze kunnen de afbraak van hormonen vertragen, versnellen of stoppen, wat leidt tot een ongezonde hormoonbalans.

Waar komen EDC’s vandaan?

EDC’s kunnen uit vier hoofdbronnen komen:

1. Natuurlijke hormonen – aangemaakt door dieren, maar potentieel schadelijk voor andere soorten.

2. Natuurlijke chemicaliën – uit planten of schimmels, zoals fyto-oestrogenen.

3. Synthetische hormonen – bijvoorbeeld in anticonceptiemiddelen.

4. Synthetische chemicaliën – gebruikt in landbouw, industrie en consumentenproducten.

Waarom zijn kinderen extra kwetsbaar?

Iedereen kan gezondheidsproblemen ontwikkelen door EDC’s, maar het grootste risico ligt bij kinderen – vooral bij ongeboren baby’s. Tijdens de ontwikkeling van organen en systemen zijn hormonen bepalend. Verstoringen in deze fase kunnen leiden tot directe ontwikkelingsstoornissen of latere, minder zichtbare effecten zoals verminderde vruchtbaarheid.

De mechanismen waarop EDC’s tijdens de ontwikkeling schade veroorzaken, zijn nog niet volledig begrepen. Maar het is duidelijk dat deze stoffen blijvende veranderingen kunnen aanrichten in weefsels en organen – met mogelijke gevolgen die pas veel later in het leven zichtbaar worden.

Onderzoek en regulering

Om EDC’s te reguleren is het cruciaal om duidelijke criteria te hebben: Wanneer mag je een stof “hormoonverstorend” noemen? Daarvoor zijn gestandaardiseerde testmethoden nodig. De Europese Commissie heeft sinds 2018 wetenschappelijke criteria ingevoerd voor de identificatie van EDC’s.

Uitdagingen bij testen:

• EDC’s werken soms al in lage doseringen en als combinaties van stoffen, wat het moeilijk maakt om veilige grenzen te bepalen.

• De reactie op een hogere dosis is niet altijd sterker – het werkt niet volgens een lineaire curve.

• Veel dierproeven meten effecten niet tijdens de meest gevoelige fase: de ontwikkeling.

Voorheen werden EDC’s per geval beoordeeld, bijvoorbeeld onder REACH, maar zonder eenduidige standaarden.

Drie categorieën EDC’s (EU-voorstel, gebaseerd op WHO):

1. Categorie 1 – Bewezen ED: Stoffen die schadelijke hormonale effecten veroorzaken bij mensen of dieren.

2. Categorie 2a – Vermoedelijke ED: Er zijn aanwijzingen uit mens- of dierstudies, maar nog onvoldoende bewijs.

3. Categorie 2b – Aangeduide ED: Alleen bewijs uit laboratorium- of computersimulaties.

Verborgen bronnen van EDC’s

Een extra complicatie is dat sommige EDC’s zitten in veel verschillende producten. Een goed voorbeeld: UV-filters. Deze worden gebruikt in zonnebrandcrème, maar ook in wasmiddel, plastic, kleding, verf en inkt – om verkleuring door zonlicht te voorkomen.

Een recent Deens onderzoek (PhD-studie door Marianna Krause) toonde aan dat kinderen in de winter (wanneer zonnebrand níet gebruikt wordt) nog steeds UV-filters in hun urine hadden. Deze stoffen zijn allergenen en kunnen hormoonverstorend werken.

Het laat zien dat blootstelling aan schadelijke stoffen niet altijd via de meest voor de hand liggende routes plaatsvindt. Denk aan speelgoed, vingerverf, klei of kleding – allemaal mogelijke bronnen van EDC’s.

AllergyCertified

Hoewel wij een allergie certificering zijn, kijken wij ook naar hormoonverstorende eigenschappen van ingrediënten. In producten met AllergyCertified-certificering zijn geen stoffen toegestaan waarvan is aangetoond dat ze het hormonale systeem verstoren.

Literature

European Commission, EU Environment
Åke Bergman, Jerrold J. Heindel, Susan Jobling, Karen a.Kidd, R. Thomas Zoeller. 2012. State of the Science of Endocrine Disrupting Chemicals-2012.: World Health Organisation (WHO); United Nations Environment Program (UNEP)
Philip Landrigan, Anjali Garg, and Daniel B.J. Droller. 2003. Assessing the Effects of Endocrine Disruptors in the National Children’s Study.: Center for Children’s Health and the Environment, Department of Community and Preventive Medicine, Mount Sinai School of Medicine, New York, New York, USA
World Health Organization (WHO). 2012. Endocrine disrupters and child health: Possible developmental early effects of endocrine disrupters on child health.
Marianna Krause. 2018. PhD Thesis, Exposures and possible endocrine disrupting effects of UV filters on human health.: Department of Growth and Reproduction and Department of Plastic Surgery, Breast Surgery and Burns Treatment Rigshospitalet
Ministry of Environment and Food of Denmark, Environmental Protection Agency, Endocrine disruptors Danish Ministry of the Environment, Environmental Protection Agency. 2011. Establishment of Criteria for Endocrine Disruptors and Options for Regulation.